Η ομοψυχία της καχυποψίας

Οσο περνούν τα χρόνια αισθάνομαι ότι η ελληνική κοινωνία βαδίζει προς τα πίσω. Οταν ήρθα από τη Νότια Αφρική για να ζήσω στην Αθήνα, πριν από 28 χρόνια, βρήκα μια κοινωνία πολύ πιο εξωστρεφή και αισιόδοξη, πολύ πιο ανοιχτή στις προκλήσεις της εποχής απ’ ό,τι είναι σήμερα. Τότε, 22 χρόνων, τα μόνα πράγματα που γνώριζα από τη ζωή ήταν η αγάπη μου για μια Ελλάδα που είχα γνωρίσει μέσα από τις κλασικές σπουδές μου και από τους χειμώνες που περνούσα στο χωριό της μάνας μου στην Κρήτη. Γνώριζα επίσης ότι δεν μπορούσα να συνεχίσω να ζω κάτω από το καθεστώς του απαρτχάιντ στη Νότιο Αφρική: δεν μπορούσα ούτε να ρίξω το καθεστώς ούτε να δικαιολογήσω την ύπαρξή μου εκεί.

Η Ελλάδα το 1983 ήταν παράδεισος για έναν νέο: ήταν μια κοινωνία, η οποία λίγα χρόνια πριν είχε αποτινάξει το ζυγό της δικτατορίας και, με το ΠΑΣΟΚ προσφάτως εκλεγμένο, δοκίμαζε τα φτερά της – εντός συνόρων με την ανακατανομή πλούτου και προνομίων, εκτός συνόρων με μια πιο ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική και με έντονη εμπορική και κατασκευαστική δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή.

Γνωρίζουμε σήμερα πόσο στραβά πήγαν τα πράγματα σε όλους αυτούς τους τομείς – κυρίως λόγω της τσαπατσουλιάς του ελληνικού κράτους και την απληστία πολλών παραγόντων της πολιτικής και επιχειρηματικής ζωής του τόπου. Ομως, εκείνη την εποχή αισθανόταν κανείς ότι η Ελλάδα άφηνε πίσω τους διχασμούς του παρελθόντος και, έστω μέσω υπερβολών και αστοχιών, έψαχνε τον δρόμο της στον κόσμο ως ανεξάρτητη χώρα. Ως μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΟΚ, με πρόεδρο τον Καραμανλή και πρωθυπουργό τον Ανδρέα, η χώρα έδινε την εντύπωση ότι συνδύαζε το παλιό και σταθερό με το νέο και ελπιδοφόρο. Ζούσαμε την αλλαγή και τη θέλαμε.

Ο δημόσιος διάλογος έδειχνε μια Ελλάδα που συμμετείχε στον κόσμο, που νοιαζόταν για το τι γινόταν στη Νικαράγουα, στην Παλαιστίνη, στη Νότιο Αφρική. Η Ελλάδα, παρότι μέλος της Δυτικής Συμμαχίας, είχε τοποθετήσει τον εαυτό της στην πλευρά των δημοκρατικών κινημάτων και της ελευθερίας όλων των λαών. Ηταν αλαζονική στη σιγουριά του δίκαιου των θέσεών της. Την ίδια ώρα, υπήρχε μεγάλη ευαισθησία για τα λεγόμενα «εθνικά θέματα», τα οποία πήγαζαν από τη διένεξη με την Τουρκία, κυρίως από την εισβολή στην Κύπρο μόλις εννιά χρόνια πριν. Εύκολα μπορούσα να καταλάβω το «διεθνές» πνεύμα της εποχής, τη συμπάθεια για τους καταπιεσμένους. Την καθολική καχυποψία για τους γείτονές μας έπρεπε να τη μάθω. Με ξένιζε το απόλυτο πνεύμα καταδίκης όσων μας στενοχωρούσαν –Τούρκων, Σκοπιανών, Αμερικανών, Αλβανών και άλλων–, αλλά δεν με απασχολούσε πολύ.

Τώρα, 30 χρόνια μέλος της Ενωμένης Ευρώπης, μετά το μακρύτερο διάστημα ευημερίας που έζησε ποτέ ο τόπος, η κοινωνία μας φαίνεται πιο κλειστή, πιο φοβισμένη, μονοδιάστατη. Παρ’ όλα τα ταξίδια, τις σπουδές και το καλύτερο επίπεδο ζωής, είμαστε πιο καχύποπτοι μεταξύ μας, αντιστεκόμαστε σε κάθε αλλαγή – σαν να προτιμούμε το αδιέξοδο απ’ οποιαδήποτε λύση. Ιδεολογίες όπως τις ξέραμε δεν υπάρχουν: ο πραγματικός διαχωρισμός είναι ανάμεσα σε αυτούς που αποδέχονται την ανάγκη για αλλαγή και συμβιβασμούς και σε αυτούς που πάντα αντιστέκονται. Περιέργως, οι αριστεροί είναι συχνά οι πιο συντηρητικοί και αρνητικοί σε ό,τι αλλάζει το status quo σε κάθε τομέα. Συχνά βλέπουμε «δεξιούς» και «αριστερούς» σε μια ομοψυχία της καχυποψίας.

Ισως φταίει το γεγονός ότι τόσα χρόνια δεν λύσαμε κανένα πρόβλημα. Αφήσαμε τα σχολεία, τα πανεπιστήμια, τα ασφαλιστικά ταμεία, τα νοσοκομεία να βουλιάξουν κάτω από την κακοδιαχείριση και τα χρέη· μάθαμε να ζούμε με δανεικά σαν να μην έπρεπε ποτέ να τα αποπληρώσουμε· εγκαταλείψαμε τα κέντρα των πόλεών μας όπως εγκαταλείψαμε τους λαθρομετανάστες στα χέρια συμμοριών· αγνοήσαμε τις ανάγκες των προσφύγων· καλλιεργήσαμε τη νοοτροπία της ήσσονος προσπάθειας και της μέγιστης απαίτησης, χωρίς να αξιολογούμε τις αποδόσεις μας· αφήσαμε κάθε μεγάλο σκάνδαλο ατιμώρητο ενώ φυλακίζονταν φουκαράδες· μάθαμε να απαιτούμε μόνο την απόλυτη επιτυχία στις διπλωματικές μας υποθέσεις παρά να δεχτούμε οποιονδήποτε συμβιβασμό.

Γι’ αυτό, μέσα σε τόσα χρόνια, δεν λύσαμε κανένα πρόβλημα. Ούτε ένα. Είτε φταίνε οι «άλλοι» είτε φταίμε εμείς, το αποτέλεσμα είναι ένα: χωρίς να το καταλάβουμε, απαιτώντας μόνο την απόλυτη επιτυχία, μάθαμε να ζούμε με την ήττα. Τώρα που πρέπει να σταθούμε στα πόδια μας σε έναν πιο δύσκολο κόσμο, πρέπει να ανακτήσουμε το χαμένο έδαφος δεκαετιών, τη χαμένη αισιοδοξία.

Πηγή : kathimerini.gr